در هر جامعه‌ای بنا به شرایط، نوع پوشاک و پوشش زنان و مردان متفاوت است. تاریخچه پوشاک به طور کلی بخشی از تاریخ تمدن و فرهنگ انسان است و برای آگاهی از پوشش در ایران، باید فرهنگ مردم ایران را هم بررسی کرد. پوشاک بدن انسان را از آب و هوا و دیگر مخاطرات موجود در طبیعت حفظ می‌کند. همچنین پوشاک می‌تواند برای راحتی، حجب و حیا و نیز برای ایمنی مورد استفاده قرار گیرند. می توان پوشاک را نشان دهندهٔ باورهای مذهبی، فرهنگی و دیگر معانی اجتماعی دانست. امروزه و در قرن ۲۱ استفاده از پوشاک بیشتر به خاطر پیروی از مد و شیک‌پوشی است تا به خاطر راحتی و دیگر استفاده‌های آن …

نوع لباس و پوشاک در ایران باستان هم بنا به شرایطی که بوده است همیشه سبک و اسلوب خاصی داشته ‌است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که پوشش تمام بدن در دوره‌های مختلف تاریخی چه نزد زنان و چه نزد مردان در ایران یک حقیقت بوده‌ است و به هیچ وجه ایرانیان در برهنگی به سر نمی برده‌اند. اما این را بایستی در نظر داشت که پوشش کامل و آراسته همراه با تزیینات زنان در ایران، با پوشش چادر سیاه بسیار متفاوت بود و سبک خاص خودش را داشته است. برخی معتقد هستند که این پوشش کامل و آراسته به نوعی ریشه به وجود آمدن حجاب در دنیا است.

تاریخچه پوشش در ایران نیز پیوندی عمیق با حجاب، به معنای پوشش کامل و زیبایی شناسی و زیبایی دوستی دارد. سرزمین ایران سرآمد زیبایی ها و ظرافتهاست، مردم ما حامل فرهنگی عمیق و ریشه دار، با آمیزه ای از دین و تاریخ هستند. تاریخی که در اقصا نقاط عالم ریشه دوانده است. هر اندازه فرهنگ و هنر یک سرزمین با بنیانهای اعتقادی و فکری و دیرپای ملتی مرتبط باشد، بر عمق عظمت حس زیبایی شناختی مردم آن سرزمین تاثیر می گذارد.

تجلیّات پوشش و انتخاب نوع لباس و پوشاک در میان زنان ایران چنان چشمگیر است که برخى از اندیشمندان و تمدن نگاران، ایران را منبع اصلى ترویج حجاب در جهان معرفى کرده اند. یافته های پژوهشی نشان می دهد که زنان ایران زمین از زمان مادها (که نخستین ساکنان آریایی ایران زمین بوده اند) حجاب کاملی شامل پیراهن بلند چین دار و شلوار تا مچ پا و چادر و شنلی بلند روی لباس ها، داشته اند. این حجاب در دوران سلسله های مختلف پارس ها نیز معمول بوده است. در زمان زرتشت و قبل و بعد از آن، زنان ایرانی از حجابی کامل برخوردار بوده اند.

برابر متون تاریخی، در همه آن زمان ها پوشاندن موی سر و داشتن لباس بلند و شلوار و چادر رایج بوده است و زنان با آزادی در محیط بیرون خانه رفت و آمد می کردند و هم پای مردان به کار می پرداختند و این امور با حجاب کامل و پرهیز شدید از اختلاط های فساد برانگیز همراه بوده است.

تصاویری که در ادامه ایمیل می بینید بازسازی لباس زنان و بانوان ایرانی در دوره های مختلف تاریخ و نواحی مختلف ایران است. به این معنی که پوشش زنان ایرانی در دوره های مختلف از روی حجاری ها، حکاکی ها، مجسمه ها و سفالینه های به جا مانده از ادوار مختلف ایران کپی برداری و بازسازی شده است. این تصاویر از کتاب “نگار زن” که در سال ۱۳۵۲ توسط انجمن بین المللی زنان ایران منتشر شده است بازنشر شده اند.

اس‌ها تابلوی فرهنگی مردم خود هستند. تنوع قومیت‌ها در ایران به تنوع پوشش‌ها منجر شده و باعث شده هر تکه از ایران به رنگی دربیاید. در این گزارش با برخی پوشش‌های زنان ایرانی آشنا شوید.

 

تنوع قومیت‌ها در ایران به تنوع پوشش‌ها منجر شده و باعث شده هر تکه از ایران به رنگی دربیاید. تنوع آب‌هوایی، پیشینه تاریخی و خلق  و خو و فرهنگ خاص هر خطه، لباس‌های خاص هر منطقه را شکل داده است؛ لباس‌هایی که این روزها یا به کل خط تولیدشان متوقف شده و در حال انقراض هستند یا کنج کمدها و جالباسی‌ها خاک می‌خورند. از بین تمام این لباس‌ها، پوشش زنان ایرانی بارزتر است؛ چرا که این لباس‌ها نمادی از فرهنگ و عقیده هستتند. بد نیست اگر سرکی بکشیم به برخی لباس‌های سنتی زنان ایرانی.

 

لباس سنتی , لباس سنتی زنانه

لباس‌های سنتی زنان ایرانی

 

زنان گیلانی؛ دامن‌های پرچین و رنگارنگ
روسری و سربند (لچک) پیراهن یا جمه، جلیقه کت، الجاقبا، دامن، شلیته، شلوار و چادر کمر از بخش‌های اصلی لباس محلی زنان گیلان است. آنچه که بیشتر از همه در لباس گیلانی خودنمایی می‌کند، دامن‌های شلیته و پرچین است و جلیقه‌های پولک‌دوزی شده است. اغلب زنان گیلان از دو سربند، یکی در زیر (لچک) و دیگری بر روی آن (دستمال) استفاده می‌کنند.

 

دستمال در نواحی مختلف گیلان اسامی مختلفی دارد، در تالش به آن «سرا بست»، در ناحیه و سرود «تونه دسمال»، در ماسال «بنشه دسمال» و در گرگان رود و خوشابر اسالم به آن «سر دستمال» می‌گویند. در جلگه‌های گیلان نیز دستمال به اسامی زیر خوانده می‌شود: روسری دستمال، پیله دسمال و سرفود که بر روی لچک بسته می‌شود و اصولا رنگ آن سفید است.

 

لباس سنتی , لباس سنتی زنانه

لباس‌ها تابلوی فرهنگی مردم خود هستند

 

زنان آذربایجان شرقی؛ چادرا متدوال‌ترین لباس عشایر آذربایجانی
لباس زنان آذربایجان به سه بخش سرپوش، تن‌پوش و پاپوش تقسیم می‌شود. فرم و شکل پوشاک زنانه در مناطق عشایری آذربایجان شرقی اکثریت قریب به‌اتفاق به شیوه قدیم و شامل پیراهن بلند، دامن چین‌دار بلند و چارقد(روسری بزرگ) می‌شود.

عرقچین، روسری کلاغه‌ای، شال و چارقد، چالما – شاماخی(سربند)، چپی(روسری)، آلاچارشاب(چادر رنگی)، اوربند(روبند) و چادرا(چادر) متداول‌ترین سرپوش‌های زنان روستایی و عشایر آذربایجان شرقی را تشکیل می‌داده است.

 

لباس سنتی , لباس سنتی زنانه

زنان روستای ابیانه رسمی دارند که در آن روسری‌های خود را در مقابل نامحرم کمی پیش می‌کشند

 

زنان ابیانه؛ چادرشب‌های گل‌گلی
اصلا ابیانه را لباس زنانش معروف کرده است. لباس محلی زنان ابیانه عبارت است از پیراهن، شلیته، یل، روسری، سربند، چادرشب، جوراب و پاپوش یا گیوه.  بانوان ابیانه در مواقعی از چادرشب استفاده می‌کنند که عبارت است از پارچه‌ ابریشمی شطرنجی و چهارگوش به ابعاد ۲×۲ متر که آن را از قطر تا زده و به‌صورت سه‌گوش به دور کمر می‌بندند یا روی سر می‌اندازند.

 

چادرشب معمولاً توسط بانوان ابیانه بافته و تهیه می‌شود. این پارچه که در زبان محلی با نام «کجی» خوانده می‌شود، در میان دختران جوان به رنگ زرد و در میان زنان مسن به رنگ قرمز است. زنان روستای ابیانه رسمی به‌عنوان «پیشکشی» دارند که در آن روسری‌های خود را در مقابل نامحرم کمی پیش می‌کشند.

 

لباس سنتی , لباس سنتی زنانه

بَلَ، روسری بزرگ خوس دوزی زنان محلی شیراز است

 

لباس محلی شیراز؛ خوس‌بافی‌های هندی
یکی از لباس محلی زنانه به‌ویژه لباس عروس در جنوب استان فارس توسط زنان هنرمند شهر «اوز» به نام خوس بافی رونق دارد. برخی بر این باورند که این لباس توسط تعداد اندکی از زنان هنرمند شهر «اوز» دوخته می‌شود و صنعت خوس بافی را از کشور هندوستان به اوز آورده‌اند.

خوس از الیاف نقره‌ای تشکیل شده که بافته می‌شود و از آن برای تزئین شلوار، روسری، کلاه، پیراهن، جلیقه زنان و لباس کودکان استفاده می‌شود. بَلَ، روسری بزرگ خوس دوزی زنان محلی شیراز است.

 

لباس سنتی , لباس سنتی زنانه

پوشش‌های سنتی زنان ایرانی

 

زنان بلوچ؛ لباس‌های رنگ‌رنگ
مهم‌ترین ویژگی لباس زنان بلوچ، رنگارنگ بودن لباس‌های آن‌هاست؛ تا جایی که همین طیف رنگ‌ها بسیاری از عکاسان به سیستان و بلوچستان می‌کشاند. زنان بلوچ همراه با «جامگ» و «پاجامگ» مردانه که برای پوشش ظرافت و سلیقه زنان تغییراتی داشته‌اند ، «تکو» (چارقد) و سریگ (روسری) که بزرگ‌تر از چارقد هست به سر می‌کند.

کفش و جوراب زنان نیز همان نام‌ها را دارد. زنان اهل زیورآلات نیز هستند (گوشواره)، پولک، پولوه، کیگ، پور (سینه‌ریز)، کید، سربند و مِزبری ؛ زیورآلاتی است که می‌توانید به همراه زنان بلوچ مشاهده کنید.

 

لباس سنتی , لباس سنتی زنانه

زنان در استان بوشهر اغلب با چادر محلی در انظار ظاهر می‌شوند

 

زنان بوشهری؛ جامه سیاه زنان جنوبی
بانوان در استان بوشهر پیراهن بلند دورچین به همراه عبای سیاه، مقنعه نازک سیاه‌رنگ، روبنده نازک، شلوار چیت و نوعی کفش صندل به نام «کوش» می‌پوشند.

پیراهن رسمی بانوان بوشهر جامه گشادی است که به آن پیراهن عربی می‌گویند و دارای تزئینات بسیار زیبا و جالب است. زنان در استان بوشهر اغلب با چادر محلی در انظار ظاهر می‌شوند.

 

لباس سنتی , لباس سنتی زنانه

 نوعروسان هرمزگانی از چادر سوفن ساده سبزرنگ با تزیینات خوس و گلابتون استفاده می‌کردند

 

زنان هرمزگانی؛ چادرهای گل‌ابریشمی
انواع پیراهن‌های زنان هرمزگانی: کَندوره، گَوَن، اُشکُم،نُشته، آستین فراخ، کِلوش، عجمی، چینی، گشاد عربی و ساده شلالی. بیشتر نوعروسان هرمزگانی از چادر ویل گل‌ابریشمی سبزرنگ استفاده می‌کردند. چادر عروسان حاشیه زیبا و پشت آن اشرمه (یک نوع زری‌دوزی) تزیین می‌شد.

 

عروس و نوعروسان علاوه بر چادر گل‌ابریشمی، از چادر سوفن ساده سبزرنگ با تزیینات خوس و گلابتون و پولک بوته دوزی هم استفاده می‌کردند. در روزها و شب‌های عروسی آن را می‌پوشیدند و در موقع حنابندان تمام بدن به استثنا دست‌ها و پاها آن هم تا مچ در زیر چادر سبز مستور و پوشیده می‌شد.

 

معمولا چادر بندری را به دو شیوه می‌بندند. نیم لا و کول زدن. در یک روش یک‌گوشه را با دست بر روی دوش می‌اندازند و طرف دیگر آزاد است و در شیوه دیگر یک‌طرف چادر را دور سر می‌پیچیدند و گوشه آن را در ناحیه گوش رها می‌کنند.

 

لباس سنتی , لباس سنتی زنانه

گلونی یکی از سوغات‌های لرستان است

 

زنان ایلامی و سربندهای هخامنشی
یکی از مهم‌ترین بخش‌های پوشش زنان ایلامی، گلونی است. گُلوَنی یا گُل وَنی در زبان لری به‌گونه‌ای از سربند یا روسری چهارگوش که معمولا از جنس ابریشم با نقش‌های سنتی است، گفته می‌شود. این پوششی است که زنان لُر به طرز خاصی به سر می‌کنند و بخشی از پوشش سنتی زنان و مردان لرستان است.

 

دختران نسل جدید از نوع کوچک آن به‌عنوان روسری استفاده می‌کنند. این روسری یکی از سوغات‌های لرستان است. این سربند در گذشته در لباس مردان هم به کار می‌رفت و به‌طورکلی سربند و دستار از زمان مادها و هخامنشیان در لباس مردان و زنان منطقه ایران استفاده می‌شد.

 

لباس سنتی , لباس سنتی زنانه

لباس سنتی زنان کردی

 

لباس زنان کرد؛ روسری‌های بزرگ ریش‌دار
جافی،کولنجه، شال، کلاو و کلاکه اجزای اصلی لباس زنان کرد را تشکیل می‌دهد. کلاکه، روسری یا دستاری است که بجای کلاه مورداستفاده زن‌هاست. کلاکه دارای رشته‌های بلند سیاه‌وسفید ابریشمی است که روی آن را زردوزی می‌کنند. لباس‌های کردی از آن دسته لباس‌هایی هستند که هنوز رونق سابق خود را دارند؛ هرچند در مواردی دچار تغییراتی شده‌اند

چند سال اخير مطالب و اخبار مختلفي در رابطه با پوشاك ، پوشش ، مد اسلامي و حجاب شنيديم

هر ساله با گرم شدن تدريجي هوا ، بحث گشت هاي ارشاد مطرح ميشد  ..

اخبار مختلفي در جرايد چاپ مي شد ، خوراك براي رسانه هاي غربي و دشمنان فرهنگي فراهم ميشد و سيل

حملات و بمباران تبليغاتي شروع ميشد ، از بي ربط ترين كليپ ها و مطالب و عكسها استفاده ميكردند كه تا چهره

نيروي محترم انتظامي را تضعيف كنند و عده اي را تحريك كنند ...

چندي پيش پوشاكي وارداتي داراي طرح هاي در هم پيچيده پخش و به فروش رسانيده شد كه بعد از برسي هاي

دقيق مشخص شد كه آن طرح هاي به ظاهر زيبا ، حاوي مطالب موهوم و ضد ديني و اسلامي ، مخصوصا" تشيع بود كه به لطف نيرو هاي مردمي و سربازان گمنام امام زمان (عج) و پرسنل زحمت كش آگاهي شناسائي و جمع آوري شد ..

همه ي اينها به يك معني است ..  كم كاري فرهنگي ... غافل شديم .. از فرهنگمان ، از جوانان مان ، از پوشش مان ، از پوشاك مان ... كم كاري كرديم .. كوتاهي كرديم .. بخواهيم يا نخواهيم ، پوشاك فقط پوشش نيست امروزه حكم موشك قاره پيما با كلاهك فرهنگي را دارد ، در غرب سبك ترين و ضعيف ترين و پوچ ترين سبك هاي زندگي و شخصيت هاي بي محتوي و بعضا معتاد و .. ابداع كننده ي سبك خاصي پوشش شده و تصاويرشان بروي لباس ها و تي شرت ها چاپ ميشود ، اما چاپ تصوير شهداي عزيزمان ، چون شهيد باكري و همت و آويني بروي تي شرت ها ابتر ميماند و پيگيري نمي شود ... مگر نه آنكه اين عزيزان بر گردن ما حق دارند ؟ مگر نه اينكه اگر اين فرشتگان پر كشيده نبودند شايد امروز ايران هم قسمتي از قلمرو داعش بود ؟ .. قبول كنيم كه كوتاهي كرديم ...

اگر خوراك فرهنگي طبخ نكرديم ، اگر الگوي اسلامي نساختيم ، اگر كم كاري فرهنگي كرديم ، اگر مد اسلامي تعريف نكرديم اگر فرهنگ پوشاك و پوشاك ايراني را مطرح و تبيين نكرديم .. از جواني كه روزانه مورد حمله بمباران تبليغاتي غربي و رسانه هاي ملحد و شبكه هاي اجتماعي و ... است چه انتظاري داريم ؟ چه بر تن كند ؟ چه الگوئي براي خود برگزيند ؟؟؟ فرهنگ سازي آن هم در حوزه ي وسيع پوشاك به طبع يك همت همگاني را طلب  مي كند ، از ما در پوشش نيوز به عنوان كوچكترين تا وزارت ارشاد و نهاد هاي علمي ، اسلامي ، فرهنگي ، دولت و مردم خوب و عزيز .. هر كس در حد توان خود بايد بكوشد تا نقشي در اشاعه و ترويج فرهنگ لباس ، مد اسلامي و حجاب داشته باشد ، آن هم نه در حد يك علاقه .. بلكه به عنوان يك وظيفه ي شرعي و  ملي ..
 

چند سالی است که صنعت مد و پوشاک ایرانی اسلامی بر سر زبان ها افتاده است و طراحان مد و پوشاک ایرانی اسلامی هر روزه مدل های جدیدی از لباس ایرانی اسلامی را روانه بازار می کنند و نمایشگاه های مد و پوشاک ایرانی اسلامی دایر می کنند. آسمونی در این مقاله در مورد صنعت مد و پوشاک ایرانی اسلامی بیشتر صحبت می کند.

صنعت مد و پوشاک ایرانی اسلامی تا چه اندازه قابل رقابت با مد روز دنیاست؟

زیرمجموعه‌های رشته طراحی مد و پوشاک ایرانی اسلامی در ایران

رشته طراحی پارچه و لباس یک‌رشته هنری کاربردی، با سه گرایش طراحی لباس، طراحی پارچه و طراحی بافت پارچه است.

دروس مشترک در گرایش‌های مختلف طراحی پارچه و لباس: مبانی هنرهای تجسمی، کارگاه طراحی پایه، کارگاه عکاسی پایه، هنر و تمدن اسلامی، آشنایی باهنر در تاریخ، آشنایی باهنرهای سنتی ایران، هندسه نقوش در صنایع‌دستی ایران، خوشنویسی و طراحی حروف، آشنایی با پارچه و لباس‌های سنتی ایران، پارچه شناسی، کارگاه طراحی بافت مقدماتی، کارگاه طراحی چاپ مقدماتی، کارگاه طراحی لباس مقدماتی، آشنایی با رشته‌های هنری معاصر، انسان، طبیعت و طراحی

دروس تخصصی گرایش طراحی لباس: تاریخ لباس در ایران و جهان، کارگاه طراحی تخصصی، کارگاه دوخت، کارگاه طرح و تهیه الگو، کارگاه طراحی لباس، انسان، طبیعت و طراحی، تحقیق (طراحی لباس)، طرح و رساله نهایی

گرایش طراحی چاپ پارچه، دروس تخصصی گرایش چاپ پارچه، پارچه شناسی تخصصی، تاریخ پارچه و نساجی، کارگاه رنگرزی، تحول صنایع‌دستی در دنیا، کارگاه طراحی چاپ، تحقیق(چاپ پارچه) طرح و رساله نهایی، گرایش طراحی بافت پارچه، دروس تخصصی گرایش بافت پارچه

رشته طراحی لباس متعلق به هر دوره‌ای که باشد و با هر تاریخچه‌ای که در کشورمان آغازشده باشد در یک مسأله قابل‌تأمل است و آن اینکه آیا بافرهنگ، هویت، ارزش‌ها و هنجارها و مهم‌تر از همه قوانین اساسی که رگه‌های اسلامی نیز دارد همخوانی دارد یا خیر؟

غیورزاده، مدرس دانشگاه علمی کاربردی می‌گوید: رشته طراحی لباس در تمام دنیا به‌صورت علمی و کاملاً اصولی دنبال می‌شود، کما اینکه در بسیاری از این کشورها دو سال ابتدایی تحصیل این رشته دانشجویان صرف آموزش طراحی به‌صورت تخصصی می‌شود و سپس وارد عرصه پارچه و مد می‌شوند.

وی درزمینهٔ همسو نبودن تدریس رشته طراحی لباس در دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌ها بر این باور است که در دانشگاه‌ها بیشترین تأکید بر دروس نظری است، درحالی‌که در آموزشگاه‌ها به دلیل اینکه زمان کمتری نسبت به دانشگاه وجود دارد، بخش عمده کاربر روی دروس عملی است که هر دو به‌نوعی نقایص خود رادارند.

گذشته از تخصصی بودن این رشته تلفیق هنر اسلامی ایرانی با بافت و طراحی، انتخاب پارچه، چگونگی دوخت لباس و …. چگونه می‌تواند به مرحله اجرا دربیاید؟ آیا توجه به پوشش ایرانی اسلامی به‌راحتی وارد متن جامعه می‌شود یا خیر؟

islamic Iranian mode2 صنعت مد و پوشاک ایرانی اسلامی

تولیدکنندگان مد و پوشاک ایرانی اسلامی و خط قرمزها؛ دانشجویان طراحی لباس ایرانی اسلامی و باورهای قلبی

برای تولید لباس در کشور ما رعایت بسیاری از نکات پوششی مدنظر است. تولید پوشاک توسط تولیدکنندگان لباس دارای خط قرمزهایی است. بدیهی است که لباس‌هایی که در کشورهای دیگر از جمله فرهنگ پوششی است که چه‌بسا در تولید آنها معیارها و ارزش‌ها مدنظر قرار نمی‌گیرند، مورداستفاده عامه جامعه ما نیستند. اینکه ما در کشورمان تعریف درستی از پوشش‌داریم یا خیر به اعتقاد مهناز ترابیان مسئول انستیتو طراحی لباس پارچه و لباس دانشکده شریعتی این‌طور است که: «یکی از مشکلاتی که در ایران با آن مواجه هستیم، عدم تعریف خط مرزها برای تولیدکننده‌هاست. برخی گمان می‌کنند یک زن مسلمان به‌صرف اینکه یک تونیک بلند بپوشد، حجاب خود را حفظ کرده است، حتی اگر از شلوار بسیار تنگ استفاده کند. اما آیا معنی و مفهوم لباس اسلامی این نیست که فرم بدنی فرد دیده نشود؟» وی اضافه می‌کند: «اگر طراحان به خط و مرزهایی که مطرح‌شده است اعتقاد نداشته باشند و آن را در طراحی لباس رعایت نکنند، مثلاً به‌جایی می‌رسند که آستین لباس‌ها را تا آرنج طراحی می‌کنند.»

وی در این زمینه از تأثیر واحدهای درسی در رشته طراحی لباس می‌گوید: «درس «عفاف و حجاب» به‌عنوان دو واحد درس تخصصی تعریف‌شده است. از سوی دیگر دروس «فرهنگ پوشش و پوشش اسلامی» در کشورهای مختلف در مقطع طراحی پوشاک تدریس می‌شود. کتاب‌هایی نیز در این زمینه تألیف شده است که باید ترجمه‌شده و وارد دروس دانشگاهی شود. این کتاب‌ها می‌تواند منبع مهمی برای اطلاع‌رسانی و آگاهی‌دهی باشد.»

ترابیان بر این باور است که دانشجو باید لزوم حجاب را احساس کند، امری که به‌صرف گفتن درس محقق نمی‌شود. استادان دانشگاه نیز در ایجاد این علاقه و گرایش حایز اهمیت هستند. اعتقاد قلبی آنها هم در این زمینه بیش‌ازپیش مهم است.

آنچه مسئولان آموزشی کشور در ارتباط با رشته طراحی لباس و افزودن واحدهای درسی که بتواند پوشش ایرانی اسلامی را تا آنجا که ممکن است برای تولیدکنندگان لباس جا بیندازد ازجمله گام‌های اساسی و زیربنایی دررسیدن به هدف یکدست شدن این پوشش در کل جامعه است. اما آیا میان پوشش‌های ایرانی و اسلامی بالباس‌هایی که واردکنندگان لباس از برندهای مختلف دنیا انتخاب کرده و در بوتیک‌ها و فروشگاه‌های شیک و لوکس به فروش می‌رسانند رقابت وجود دارد؟ گرایش عامه جامعه به هر یک از آنها ناشی از چیست؟

آیا مد و پوشاک ایرانی اسلامی قابل‌رقابت با مد روز در دنیاست؟

در میان مردم جامعه هستند کسانی که بسیار دنباله‌رو مد بوده و به‌محض اینکه به هر طریقی از آخرین مد لباس در دنیا مطلع می‌شوند تمایل دارند آن را از آنِ خود کنند. این موضوع به جنسیت و یا گروه و قشر خاصی مرتبط نیست، بلکه تولیدکنندگان لباس در دنیا بر اساس روانشناسی رنگ، گرایش عموم مردم از سن و جنس‌های مختلف و استفاده از متدهای پیشرفته تبلیغی، مد را در جوامع سراسر دنیا شایع می‌سازند. از این گذشته، مد پدیده‌ای متغیر است که برای مدتی محدود میان افراد یک جامعه متداول می‌شود و بیشتر افراد برای به‌روز بودن خود را ملزم به پیروی از آن می‌دانند. اما آیا این مسأله در دروس تخصصی رشته طراحی لباس می‌تواند گنجانده شود؟

islamic Iranian mode5 صنعت مد و پوشاک ایرانی اسلامی

محبوبه الهی، عضو هیأت علمی دانشگاه دکتر شریعتی و فارغ‌التحصیل از مدرسه عالی مد و لباس‌زیر نظر دانشگاه برایتون می‌گوید: «پوشاک مجموعه‌ای از نشانه‌هاست که در کنار هم مجموعه‌ای منظم و واحد بر پایه ملی، میهنی، تاریخی و اسطوره‌ای را تشکیل می‌دهد. هر تکه از لباس دارای معانی خاصی است و تعریف مربوط به خود را دارد.» وی یکی از مشکلات رشته طراحی لباس را در جامعه مشخص نبودن ارزش و جایگاه این حوزه می‌داند که باعث کم‌رنگ شدن باور و اعتقاد مسؤولین نسبت به این رشته شده است.

«طراحی لباس باید متناسب با دیدگاه‌های ایرانی اسلامی باشد. توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی، تناسب با دین اسلام و جامعه هدف از پارامترها و شاخصه‌های مهم و به‌روز  در طراحی لباس می‌باشد.»

اینکه توجه به معیارهای دینی اسلامی موجب ایجاد محدودیت در رشته طراحی لباس می‌شود یا خیر به نظر این کارشناس این‌گونه برشمرده می‌شود: «قوانین تبیین شده در دین اسلام در مورد لباس و رنگ بسیار پیش رو است به‌گونه‌ای که در ارتباط با درمان بعضی بیماری‌ها به پوشیدن لباس‌هایی با جنس و رنگ خاص اشاره‌شده است؛ درواقع این موضوع دست ما را بازکرده که عالمانه به بحث نگاه کنیم.» وی در این زمینه کم‌کاری طراحان ایرانی در ارائه طرح، به‌روز نبودن و عدم تحقیق و بالا بردن سطح آگاهی و نداشتن اطلاعات جامع و کافی را دلایلی می‌داند تا طراحان غربی با بهره‌گیری از ضعف و عدم توانایی ما طرح‌های خود را وارد بازار کنند.

امروزه گرایش به مدل‌های تولید خارجی و روند رو به رشد فروش لباس‌های خارجی در کشورمان تا جایی پیش رفته است که هرچند گاه یک‌بار لباس‌های خارجی در حراج‌های ۵۰ و ۷۰ درصد و فصلی خیلی خوب به فروش می‌روند. واردکنندگان لباس با برنامه‌ریزی سالانه برای خرید لباس از کشورهای هم‌جواری همچون ترکیه و دوبی به‌راحتی بسته‌های سنگین لباس را از گمرک به‌صورت قانونی و یا غیر آن وارد کرده و سود خوبی از این شیوه فروش به دست می‌آورند. پرسش اینجاست که باوجود همه توضیحات ارائه‌شده و برشمردن دلایل غافل ماندن از فرایند طراحی و تولید لباس در ایران حتی با تجهیز ساختن رشته طراحی لباس در دانشگاه‌ها به دروس پایه‌ای متناسب بافرهنگ اسلامی ایرانی در کشورمان چرا هنوز هم نمی‌توانیم آن‌چنان‌که باید فرهنگ پوشش لباس وطنی با پایه اسلامی را رواج دهیم.

دروس پایه‌ای دانشجویان طراحی لباس مد و پوشاک ایرانی اسلامی جوابگوست؟

شاید روزی برسد که موفق به رواج مد ایرانی اسلامی شویم. اما این موضوع زمانی تحقق می‌یابد که تمام تلاشمان را بکار بندیم. به دلیل ماهیت لباس و نوع پوشش ازنظر جلوه‌گری آیا هنوز هم می‌توانیم در این دنیای پرهیاهو و رنگارنگ مثلاً از پوشش اقوام ایرانی نام ببریم؟ تا آنجا که تاریخ ایران و تصاویری که از نوع پوشش در میان اقوام کهن ایرانی به‌دست‌آمده است، می‌توان دریافت این نوع پوشش بدن‌نما نبوده و از رنگ‌های طبیعی و فرهنگ اصیل ایرانی الهام گرفته بود. اما این موضوع که می‌توان با توجه به تنوع پوشش در جامعه هنوز هم بر سبک‌های پوشش سنتی نظر داشت، قابل‌تأمل است.

ربابه غزالی، عضو هیأت علمی گروه طراحی پارچه و لباس دانشگاه الزهرا (س) دراین‌باره می‌گوید: «لباس اقوام ایرانی از منظر پوشش مشکلی ندارد، اما با توجه به فضای شهری و شرایط حضور به‌ویژه بانوان در جامعه با حفظ همان مؤلفه‌ها می‌تواند امروزی شود.»

وی بر این باور است که اگر بر روی مد اسلامی کار نکنیم، در خلأ ایجادشده، کسانی که می‌خواهند هم ازنظر اقتصادی و هم ازنظر فرهنگی فضای جامعه را به‌سوی خود ببرند، جولان خواهند داد. به اعتقاد این کارشناس اکنون ما قوی کارنکرده‌ایم و این فضای خالی ایجادشده است. در این زمینه از افرادی که کار خوب ارائه کرده بودند هم حمایت نشد.

islamic Iranian mode45 صنعت مد و پوشاک ایرانی اسلامی

غزالی از واحدهای درسی که به سایر واحدهای طراحی لباس افزوده‌شده است می‌گوید و اذعان دارد: «دو واحد تئوری عفاف و حجاب کافی نیست، باید حداقل سه واحد عملی طراحی لباس ایرانی اسلامی ایجاد شود تا طراحان ما عملاً تلاش کنند لباس ایرانی اسلامی طراحی کنند.» وی در زمینه طولانی بودن کار فرهنگی می‌گوید: «کار فرهنگی درازمدت است و نباید به‌صورت فصلی دنبال شود. اگر فرهنگمان را درست کردیم، اقتصاد ما هم در این زمینه اصلاح خواهد شد؛ در جامعه ما نیاز و عطش دانستن هست، اما درست پاسخ داده نمی‌شود.

خلأ حمایت دولت از طراحان لباس مد و پوشاک ایرانی اسلامی

چه‌بهتر که نگاهی نیز به آن‌سوی مرزها بیندازیم و تنها ایران و کشوری با پوشش ایرانی اسلامی را زیر نظر نداشته باشیم. در آن‌سوی ایران و در کشوری مثل آلمان نیز با تأسیس اولین مرکز طراحی لباس اسلامی برمی‌خوریم. خانم مسلمان چچنی به نام بلقیس بخر شیوا مهاجری که حدود ۱۳ سال قبل به آلمان رفت، توانست اولین مرکز طراحی لباس زنان مسلمان در آلمان را راه‌اندازی کند. وی زمانی که در رشته طراحی لباس وارد دانشگاه آلمانی شد هیچ‌گاه فکر نمی‌کرد که روزی اولین مرکز طراحی لباس را در آن کشور تأسیس کند.

بر تن کردن لباس اسلامی که به‌عنوان پوششی کامل نه بدن‌نما بوده و نه پرزرق‌وبرق و جلوه‌گر کار مشکلی است. وی در مورد ابتکار تأسیس مرکز طراحی لباس اسلامی به خبرگزاری آلمان می‌‌گوید: «زمانی که حجاب را انتخاب کردم فهمیدم لباس‌هایی که جامع میان مدرنیته غرب و آموزه‌های اسلامی باشد را به‌ندرت می‌توان در بازارهای آلمان یافت؛ به همین دلیل برای اولین بار طرح تأسیس مرکز طراحی لباس اسلامی برای زنان مسلمان به ذهنم خطور کرد.»

وی در سال ۲۰۱۲ مرکز طراحی مذکور را افتتاح کرد و عملیات خریدوفروش آن را بر روی اینترنت قرارداد، همچنین در مارس ۲۰۱۳ اولین نمایشگاه لباس اسلامی را در تاریخ آلمان برگزار نمود. مسأله زمانی اهمیت پیدا می‌کند که بدانیم اکثر زنانی که از لباس اسلامی استفاده می‌کنند مسلمان نیستند، بلکه جدای از جنبه دینی، لباس‌های بلند و غیر بدن‌نما آنها را به خود جلب می‌کند.

پس پوشش اسلامی تنها تولید پوششی نیست که زنان مسلمان آن را به تن کنند، بلکه با توجه به فطری بودن بخشی از فرهنگ انتخاب لباس این موضوع که تمام زنان دنیا از پوششی که بتوانند با آن به‌راحتی در مجامع و محافل ظاهر شوند، بدون اینکه نگاه‌های مغرضانه را به‌سوی خود جلب کنند و راحت باشند خوششان می‌آید. مگر اینکه زن بودن و پوشیده بودن مدنظر نباشد. بنابراین اگر تعریف درستی از پوشش داشته باشیم و به فرهنگ پوشش را با توجه به معیارها و ارزش‌های انسانی حاکم در جامعه معتقد بوده و سعی بر رواج دادن آن داشته باشیم در هر جایگاهی چه دانشجوی رشته طراحی لباس، چه استاد این رشته و چه تولیدکننده لباس می‌توانیم حتی در برگزاری نمایشگاه‌های مد و لباس آن‌چنان تأثیرگذار باشیم که نظر دنیا را به‌سوی خود جلب کنیم.

islamic Iranian mode1 صنعت مد و پوشاک ایرانی اسلامی

این موضوع به حمایت دولت و آموزش عالی در این قضیه نیز مرتبط است. با توجه به گفته رییس انستیتو طراحی پارچه و لباس دانشکده شریعتی «بچه‌های طراح و طراحان جوان ما خوش‌فکر و خلق هستند، اما حمایت‌کننده ندارند. طراح با استفاده از رنگ و برش و با در نظر گرفتن تمام مؤلفه‌های اسلامی طرحی را ارائه می‌کند، این طرح از سوی تولیدکننده موردقبول قرار نگرفته و عنوان می‌شود چنین طرحی خریدار ندارد. دولت هم حمایتی نمی‌کند و فقط به برگزاری جشنواره‌ها آن‌هم با بودجه‌های کلان اکتفا می‌کند. اما متأسفانه تغییری ایجاد نمی‌شود.

درنهایت

باوجود مشکلات آموزشی در کشورمان که رشته طراحی لباس را نیز در برگرفته است، اعم از کمبود واحدهای درسی متناسب بافرهنگ ایرانی اسلامی و اعتقاد مسئولان آموزشی به پر کردن این گَپ تحصیلی، اجازه دادن به هر تولید‌کننده‌ای که عالم به رشته طراحی و تولید لباس نیست به بازار تولید می‌تواند آفت باشد.

این دلیل که پارامترهای طراحی لباس تنها برای تولید لباس برای کسب سود نیست مهم‌ترین دلیل برای نپذیرفتن هر طرحی با توجه به عدم تناسبش با الگوهای جامعه است. از سوی دیگر پوشاک و مدهای اسلامی نیز باید جوابگوی سلیقه و گرایش مردم به انتخاب آنها به‌عنوان پوشش اصلی باشد. پیشرفت و موفقیت طراحان ایرانی زمانی محقق می‌شود که به امر طراحی و تولید لباس‌هایی منطبق بافرهنگ ایرانی اسلامی تمرکز شود. این موضوع تنها باوجود یک‌دست صدا ایجاد نمی‌کند. باور و اعتقاد مسؤولین نسبت به رشته طراحی لباس نیز خالی از اهمیت و توجه نیست.

پدیده مد موضوعی است که بسیاری تصور می کنند تنها حربه ای است برای افزایش فروش. مفهوم مد اما تعبیری پیچیده است که با فهم آن کلید انبوهی از سوالات در دست ما خواهد بود. تصوری که امروزه ما از مد داریم تصوری است که رسانه های غربی از مد برای ما ساخته اند. مد تنها مد غربی نیست، اینگونه می توان بیان کرد که پیروی نکردن از مد هم نوعی مد است. ما بخواهیم یا نخواهیم در جریان یک مد شنا می کنیم. در ادامه مطلبی کوتاه و مصور از سیر لباس در ایران ارائه گردیده است.
سیر تطور پوشش ایرانی از گذشته تاکنون
 
مدل لباس در دوره قاجار
لباس و مد در دوره قاجار
دوره قاجار
 لباس و مد قاجاریه، شاید دیرپاترین مد ایرانی در دوره معاصر باشد، نبود ارتباطات، نبود امکان تنوع در پوشاک و خصایص فرهنگی مردمان باعث شده بود ده ها سال کم و بیش یک مد ثابت در دوره قاجار تا پهلوی اول حاکم باشد.
لباس مردان در دوره قاجار چیزی بیش از این نبود؛ پیراهن زیر یا زیرپوش ـ زیرپیراهنی امروز ـ پیراهن رو، جلیقه، قبا یا جبه، شال کمر و کمربند، سرداری، عبا و شنل و کلاه معروف قجری که استوانه ای کوتاه بود.
در دوره قاجاریه، مفهوم مد برای زنان چندان معنایی نداشت، زیرا ارتباطات اجتماعی زنان بسیار محدود بود. زنان در دوره قاجار، دامن شلواری، چارقد، چادر، روبنده، پیچه یا نقاب می پوشیدند. با وقوع انقلاب مشروطه در آخرین سال های دوره قاجار موجی از مدهای اروپایی روانه ایران شد؛ مدگرایان ایرانی در این دوره، شیفته مدهای فرانسوی بودند.
 
لباس در دوره رضاشاه دهه 1320
مد و لباس در دهه ۱۳۲۰ و دوره رضاشاه
دهه ۲۰؛ لباس متحدالشکل
دهه ۲۰ شمسی را باید یک مبدا در تحول لباس و تیپ ایرانی به شمار آورد. رضاشاه در راستای برنامه های مدرنیزاسیون اجباری خود لباس «متحدالشکل» را از ابتدای سلطنت ۱۶ ساله اش در دستور کار خود قرار داد: ممنوعیت لباس قجری، ممنوعیت حجاب، اجباری شدن کت و شلوار و کلاه پهلوی و در نهایت کلاه شاپو و در یک کلام «فرنگی شدن از فرق سر تا نوک پا» در دوره رضاخان، یونیفرم های اداری و نظامی ایران از آلمانی ها کپی برداری می شد و حتی سبیل هیتلری پدیده نوظهور تیپ ایرانی در سال های قبل از شهریور ۱۳۲۰ بود که تا سال ها در فرهنگ عامه ایرانی حاضر بود.
سقوط رضاشاه و اشغال ایران توسط نیروهای متفقین، مهم ترین حوادث دهه ۲۰ شمسی است. اتفاقا هر کدام از این رویدادها، اثر مستقیم و قابل تاملی بر تیپ و لباس ایرانی داشت. در این فضا حتی در طراحی جدید لباس های نظامی ایران، کاملااز الگوی آمریکایی کپی برداری شده بود و یونیفرم های نظامیان ایرانی شباهت عجیبی به یونیفرم های آمریکایی داشت. دهه ۲۰ را می توان دهه کلاه شاپو نامید!
 
مدل لباس زمان شاه
مدل لباس در دوره محمدرضاه و پیش از انقلاب اسلامی
دهه ۵۰؛ تحول در مد ایرانی
شهرهای بزرگ به دلیل خصوصیات اجتماعی و اقتصادی و ارتباطات فرهنگی همیشه محل صدور مد و لباس به شهرهای کوچک و حتی روستاها بود. دو نیروی موثر در گسترش مد و مدگرایی، زنان و جوانان بودند؛ در دهه ۵۰ این دو نیروی موثر با تمام قوا به دنبال مد بودند، مد و لباس ایرانی در دهه ۵۰ تحت تاثیر دهه ۷۰ میلادی غرب، دچار یک تحول بزرگ شد. در دهه ۵۰، مجلات و ژورنال های غربی سهم عمده ای در مدگرایی جامعه به عهده داشتند، جریان رسمی نشریات وابسته به رژیم پهلوی ـ مثل زن روز، اطلاعات جوانان و… این موج را تقویت می کردند، از سوی دیگر گروه های پانک، هیپی ها، آرایش موی مخصوص بیتل ها، جوانان شهرنشین ایرانی را تحت تاثیر قرار داده بود.
 
مد در ایران تاریخ مد

مدی که پس از انقلاب اسلامی بوجود آمد، می توان در نوع پوشش پیش از انقلاب رهبران انقلاب اسلامی دید. مد ساده و بی آلایش.
موی بلند، عینک های فریم کائوچویی، شلوارهای پاچه گشاد، پیراهن های یقه باز و کت هایی که یقه آنها روی پیراهن پخش می شد، مهم ترین المان مدل های دهه ۵۰ بود. اگر به فیلم های دوران انقلاب نگاه کنیم، بسیاری از جوانان چنین ظاهری داشتند.
 
مد دهه 60 مد انقلابی
مد دهه ۱۳۶۰ شمسی و پس از انقلاب. این نوع مد را به جرات می توان مد انقلابی نامید.
دهه ۶۰؛ مد انقلابی
با پیروزی انقلاب اسلامی و عقبگرد مد و فرهنگ غربی در سطح جامعه و حتی در شهرهای بزرگ، فرهنگ پوشش ایرانیان نیز دچار تحول شد. میل به ساده زیستی، دوری از مد و جنگ تحمیلی هشت ساله، همه و همه باعث شد اصولامد در سال های دهه ۶۰ شمسی به حاشیه برود، لباس مردان ایرانی در این سال ها به شلوارهای پارچه ای گشاد و پیراهن های ساده تغییر یافت. لباس رسمی و اداری در این سال ها هم کت و شلوار بدون کراوات بود.
 
مد انقلابی در ایران

لباس های ساده و توجه به باطن بیش از ظاهر خود سبب شد تا نوع خاصی از پوشش پس از انقلاب بوجود آید که می توان انرا مد انقلابی نامید.
ریش و سبیل یا سبیل تک آرایش معمول صورت مردان ایرانی در این دهه بود. در دهه ۶۰، کراوات به عنوان نمادی از فرهنگ غربی به حاشیه رفت و به تیپ های خاصی از جامعه منحصر شد.
 
مد در ایران

در دهه شصت معدودی از افراد بودند لباس و ظاهر خود را با سبک و سیاق روز دنیا هماهنگ می کردند این افراد بیشتر از فرهیختگان و طبقه های بالای اجتماعی بودند.
مانتو به عنوان یک لباس ایرانی زنانه هم در کنار چادر در این دهه تن پوش غالب زنان ایرانی بود. در سال های دهه ۶۰ عملامد و مدگرایی به حاشیه رفته بود، مدپرستان معدود آن دوره که تحت تاثیر فیلم های قاچاق هندی و هالیوودی به سر و وضعشان می رسیدند، اگر پا به خیابان می گذاشتند احتمالابا برخورد گشت هایی که مسئول برخورد با مظاهر غربی و بدحجابی بودند مواجه می شدند.به طور خیلی خلاصه می توان گفت در دهه ۶۰، فکر و ذکر مردم مد نبود!
 
مد در دهه هفتاد
مد در دهه ۱۳۷۰
دهه ۷۰؛ تحول دوباره مد ایرانی(سالهای اپل(epol) و فکل(fokol))
با پایان جنگ و از میان رفتن الزامات خاص اقتصادی و سیاسی آن از یک سو و آغاز دوره تاثیر همه جانبه رسانه هایی چون ویدئو و ماهواره، دوباره موج مدگرایی در جامعه آغاز شد. کاهش سختگیری ها و افزایش واردات البسه خارجی هم در تشدید این فضا موثر بود.
دهه ۷۰ کم کم شلوارهای پارچه ای جای خود را به جین های تنگ داد و پیراهن های معمولی مردانه به تی شرت تبدیل شد، آرایشگاه های مردانه دیگر فقط وظیفه کوتاه کردن موها را به عهده نداشتند.
مدهای زودگذر و دیرگذر! مرتب به جامعه می آمد، حتی برخی سریال های تلویزیونی الهام بخش لباس و مد بودند، مثلامدل لباس شعبان بی مخ در سریال هزاردستان. باعث تولد مانتوی خفاشی یا هزاردستانی در آن سال ها شد. مدل های مختلف روسری و مانتو و تنوع در این حوزه، اتفاق مهم لباس زنانه ایرانی در دهه ۷۰ بود. در این دهه، همچنان سبیل به عنوان یک نماد مردانه جای خود را حفظ کرده بود، اتفاقی که البته خیلی دوام نیاورد!
 
مد در دهه 80 در ایران
مد در دهه هشتاد سالهای ژل، تی شریت و شلوار جین
دهه ۸۰؛ دهه اینترنت
دهه ۸۰، دهه اینترنت بود. مد و مدگرایی اگر تا قبل از آن از پنجره تنگ ویدئو و ماهواره سلانه سلانه به خانه ها و میان جوانان و مردم می آمد، حالااز بزرگراهی به نام اینترنت مستقیما به خانه ها می آمد. سرعت تحول مد در دهه ۸۰، سریع ترین دوره بود، به طوری که شاید هر سال یک مد در جامعه می آمد و برچسب «دمده» یا «از مدافتاده» به لباس های نه چندان کهنه داخل کمدها می خورد. مانتوفروشی آنقدر زیاد و متنوع بود که قیمت آن کمتر با افزایش روبه رو می شد و جزو متنوع ترین و ارزان ترین تن پوش های دهه ۸۰ بود.
در دهه ۸۰ بود که سبیل از فرهنگ مد و ظاهر بسیاری از ایرانی ها رخت بربست. در عکس های این دهه، دوباره ردپای پنهان و آشکار کراوات دیده شد، در دهه ۸۰، افراط در مد به حدی رسید که پلیس دوباره مانند سال های دهه ۶۰ به برخورد مستقیم با گونه های افراطی و ناهنجار مد و مدگرایی پرداخت. داستان مد و مدگرایی به نظر پایانی ندارد و ما در دومین سال دهه ۹۰ خورشیدی، میراث دار این فرهنگ هستیم.